Trường phái Tân cổ điển là gì?
Trường phái Tân cổ điển (Neoclassicism) thống trị châu Âu qua hai thế kỷ 18-19 thường được định nghĩa một cách gọn ghẽ như sau: Tân
cổ điển phủ định sự phù phiếm của Rococo, lấy cảm hứng từ nghệ thuật cổ
điển Hy-La, chú trọng sự giản đơn và cân đối. Tuy nhiên trên thực tế,
các tác phẩm Neoclassicism phong phú, linh hoạt và khó có thể tìm ra
được điểm đồng nhất tuyệt đối.
Sự ra đời của trường phái Tân cổ điển
Vào cuối thế kỉ 18 đầu TK 19, hội họa chính thống ở châu Âu thường thích những gam màu đậm, sâu và những bóng đổ tối. Thiên
nhiên hoặc lâu đài cổ thường được sử dụng chủ yếu làm nền cho chủ đề
của bức tranh. Nó được thay đổi hoặc trang trí thêm để phù hợp nhất cho
các buổi diễn kịch, có lẽ là một khoảng không của bầu trời bao la hay
bão tố bị phân chia bởi những vệt sáng của mặt trời, cũng có thể là một
khu vườn được tỉa gọn đẹp đẽ chăm chút nhưng chứa đựng những vết tích
của sự huỷ hoại lịch sử. Bố cục tranh cổ điển thường mang kịch tính và
đồ sộ, tập trung vào hành động trung tâm hoặc những đặc điểm của nhóm
nhân vật. Những đặc điểm này được phóng đại so với thực tế và thường bao
gồm những con người thời cổ Hy Lạp hoặc Đại Cách mạng Pháp. Nét
vẽ cổ điển thường được sơn phết một cách tỉ mỉ, với bề mặt mịn, mục
đích để dấu đi những vệt màu của họa sĩ. Chúng được tạo thành để gây ra
ảo giác giúp cho người xem tưởng tượng ra có thể nhìn xuyên qua khung
tranh và đi vào thế giới thật trong tranh. Dễ có cảm giác các tác giả
muốn miêu tả hay rao giảng những bài học đạo đức bằng cách sử dụng các
đề tài lịch sử, tôn giáo và thần thoại.
Bức tranh Nữ thần Diana và thần Cupd - Bantoni Pompeo
Yếu tố dẫn dắt Neoclassicism là một khát vọng đạt đến sự hoàn thiện. Các
nghệ sĩ Neoclassicism yêu thích các đường nét sắc sảo, những hình khối
rõ ràng, màu sắc tông lạnh điềm đạm, và đặc biệt là bề mặt tranh nhẵn
bóng. Một tác phẩm Neoclassicism tinh túy sẽ không có đường cọ nào lộ
ra. Đối với các nghệ sĩ Neoclassicism, cách tốt nhất để truyền tải tinh
thần cổ điển là tạo ra các tác phẩm tương tự – hoàn mỹ, có khả năng chịu
thử thách của thời gian mà không bị lạc mốt. Sự thanh thoát, giản dị
nhưng hoàn hảo là cốt lõi của Neoclassicism, khác với Baroque nhiệt
huyết sôi sục hay Rococo tình tứ nông cạn.
Chân dung Anne Marie Louise Thélusson - Jacques-Louis David - 1790
Các tác giả và tác phẩm tiêu biểu
Trường phái Tân cổ điển (Neoclassicism) ngự trị vững chắc lâu dài trong giới hàn lâm và chính quyền. Các tác giả xuất sắc có thể kể tới là Jacques-Louis David (1748-1825) và Jean-Auguste Dominique Ingres (1780–1867). Tuy
nhiên sẽ thật thiếu sót nếu không nhắc tới người được cho là mở đầu cho
trường phái này - Bantoni Pompeo, ông là họa sĩ nổi tiếng người Ý theo
trường phái Rococo và Tân cổ điển.
Bantoni Pompeo
Bantoni
(1708-1787) sinh ra tại thành phố Lucca, trong gia đình người thợ kim
hoàn. Rất có thể, những bài học đầu tiên về nghề nghiệp của người cha đã
có ảnh hưởng đến phong cách sáng tạo sau này của Batoni, đó là sự chính
xác và lộng lẫy trong các chi tiết của tác phẩm. Bantoni học vẽ ở thủ
đô Roma, tại xưởng họa của các họa sĩ nổi tiếng thời bấy giờ là Agostino
Mazushi và Sebatiano Konca.
Những
bức tranh nghệ thuật đầu tay của Bantoni được họa sĩ sáng tác từ năm
1730, thể hiện rất rõ phong cách của trường phái Rococo, có đặc điểm là
bố cục chặt chẽ, màu sắc tương phản rực rỡ và các hình thể nhân vật luôn
trong tư thế động. Tuy nhiên, sau này khi nghiên cứu các tác phẩm của
họa sĩ thiên tài thời Phục hưng là Raffaello Santi (1483-1520) và tư
tưởng của trường phái tân Cổ điển, Bantoni đã thay đổi bút pháp và chủ
đề của mình. Càng ngày họa sĩ
càng quan tâm nhiều hơn đến các câu chuyện thần thoại và các sự tích
trong kinh thánh đề cao tinh thần trách nhiệm, nghĩa vụ công dân của con
người.
Đám cưới của của Cupid và Psyche anagoria - Bantoni Pompeo
chilles tại Toà án Lycomedes - Bantoni Pompeo - 1745
Về
bút pháp thể hiện, tư thế của các nhân vật trong tranh rất chuẩn xác và
dứt khoát theo ý đồ của tác phẩm, còn chủ đề tư tưởng của tác phẩm cũng
rõ ràng, khúc chiết hơn. Mặc
dù thường lấy chủ đề trong các câu chuyện thần thoại và truyền thuyết,
song các sáng tác của Bantoni vẫn mang hơi thở của đời sống hiện thực
đất nước Italia thế kỷ XVIII thể hiện qua trang phục, vật dụng, cảnh
vật…
Samson and Delilah - Batoni Pompeo
Khuynh hướng hiện thực trong tác phẩm của Bantoni được thể hiện rõ nhất qua thể loại tranh chân dung. Trong
đó họa sĩ đã phản ánh một cách chính xác hơi thở của đời sống đương
đại. Những bức chân dung thành công của họa sĩ luôn được vẽ một cách cẩn
trọng, nghiêm túc, thể hiện sâu sắc nội tâm của người mẫu thông qua nét
mặt. Các nhân vật trong tranh của Bantoni thường là tầng lớp quý tộc,
được thể hiện trên nền phong cảnh hoành tráng. Mặc dù tính cách nội tâm
và tâm trạng tình cảm của từng người mẫu trong tranh có khác nhau, song
các người mẫu đều có nét chung là mang dáng vẻ của tầng lớp quý tộc.
Ngài John Armytage - Bantoni Pompeo
Đức Thánh Cha Ritratto VI - Bantoni Pompeo
William Legge - Bantoni Pompeo
Bantoni
là người tiên phong trong thể loại chân dung hoành tráng theo phong
cách Tân cổ điển và mở đầu cho trường phái Cổ điển (Classicism) bắt đầu
từ thế kỷ XVIII tại các nước châu Âu.
Jacques-Louis David
Jacques-Louis David (30 tháng 8 năm 1748 - 29 tháng 12 năm 1825) là một họa sĩ người Pháp theo trường phái Tân cổ điển. Ông
là tác giả của nhiều bức họa đề tài lịch sử nổi tiếng như Oath of the
Horatii (1784), The Death of Marat (1793), The Death of Socrates (1787),
The Intervention of the Sabine Women (1799)...
Cái chết của Marat - David
Antoine Lavoisier và vợ của ông - David - 1788
Belisarius - David - 1781
Cái chết của Socrates - David - 1787
Jacques-Louis
David sinh trưởng trong một gia đình giàu có ở Paris. Vì thế, ông có cơ
hội tiếp cận và học hỏi các họa sĩ tài danh thời đó. David giành giải
Prinx de Rome năm 1774 và trong một chuyến đến Italy, ông thực sự bị
phong cách hội họa của Nicolas Poussin cuốn hút. Sau đó, ông đã sáng tác
một loạt tác phẩm thành công. Ngày 9 tháng 11 năm 1799 danh tướng 30
tuổi Napoléon Bonaparte làm đảo chính, trở thành đệ nhất tổng tài, dứt
điểm với cách mạng Pháp. Lúc bấy giờ Jacques - Louis David đã là một
danh hoạ 51 tuổi. Từ một người thân cộng hòa, từng bị bỏ tù khi cách
mạng thoái trào, nay ngả sang thân chế độ quân chủ, ông âm thầm vẽ các
chân dung cho các nhà bảo trợ giàu có để kiếm tiền. Với bức “Những phụ
nữ Sabine”, ra mắt công chúng cuối năm 1799, ông muốn ngầm gửi một thông
điệp hoà giải giữa phe bảo hoàng và phe cộng hòa. Tuy nhiên công chúng
xem tranh đã suy diễn rằng David muốn hoà giải với Napoléon.
Phụ nữ Sabine - David - 1799
Lễ đăng quang của Napoleon - David - 1806
Napoleon vượt dãy Anpơ - David
Phu nhân Récamier - David - 1800
Jean Auguste Dominique Ingres
Jean
Auguste Dominique Ingres (29 tháng năm 1780 – 14 tháng 1 năm 1867) là
một họa sĩ theo trường phái Tân cổ điển người Pháp. Mặc dù ông tự nhận
mình là họa sĩ của lịch sử theo truyền thống của Nicolas
Poussin và Jacques Louis David, đến cuối đời, chính những tranh chân
dung do Ingres vẽ, cả bằng sơn màu và phác họa, mới được công nhận là di
sản lớn nhất của ông.
Một bức phác họa chì của Ingres
Công chúa Albert de Broglie - Ingres - 1853
Người tắm - Ingres - 1808
Phu nhân Haussonville - Ingres
Napoleon trên ngai vàng - Ingres - 1806
Là
một người hết sức tôn sùng quá khứ, ông tự nhận mình với vai trò là
người bảo vệ chính thống hàn lâm chống lại phong cách lãng mạn đang đi
lên đại diện là họa sĩ đối địch Eugène Delacroix. Hình mẫu của ông, như
ông từng giải thích, là "những người thầy vĩ đại nổi tiếng trong thế kỷ
của những ký ức vinh quang khi Raphael thiết lập những ranh giới vĩnh
cửu và không thể chối cãi trong nghệ thuật ... do đó tôi là người bảo
tồn học thuyết tốt đẹp, chứ không phải là người sáng tạo". Tuy
vậy, các ý kiến ngày nay có xu hướng xem Ingres và những nhà Tân cổ
điển cùng thời với ông là hiện thân của tinh thần Lãng mạn vào thời đó,
trong khi những biến cách về hình dáng và không gian mang tính biểu hiện
khiến ông trở thành một điềm báo quan trọng cho nghệ thuật hiện đại.
The Virgin Adoring the Host - Ingres
Apotheosis of Homer (1827) - Ingres
Nhà tắm kiểu Thổ Nhĩ Kì - Ingres
Thetis cầu khẩn Jupiter - Ingres - 1811
Phi tần - Ingres - 1814
Sarah Campbell - Joshua Reynolds
Phu nhân Elizabeth Ingram - Reynolds
Chân dung tự họa - Elisabeth Vigée-Lebrun
Chân dung tự họa và con gái - Elisabeth Vigée-Lebrun
Chân dung tự họa - Elisabeth Vigée-Lebrun
POLYART - TRAINING ART DESIGN